İşçiyi İşten Çıkarma Prosedürü Örneği ( Güncel )

İşçiyi işten çıkarma prosedürü işten çıkarılma sebebine, sözleşmenin belirli ya da belirsiz süreli olmasına, işin devamlı ya da geçici olması gibi birçok durumlara göre farklılık gösterir. İşten ayrılma prosedürünün işveren tarafında doğru ve eksiksiz bir şekilde uygulanması ve en önemlisi de Kanuna uygun olması gerekmektedir. Aksi durumda işçi arabulucu ya da sonrasında mahkemeye başvurduğunda eksik/hatalı yapılan çıkışlar sonrasında işverene işe geri alma, tazminat ödeme, ek ücret ve ceza ödeme gibi yaptırımların uygulanmasına neden olmakta.

Bu nedenlerle personel işten çıkarmak için Kanunun doğru uygulanması gerekmektedir. Bu yazımızda iş kanunu işten çıkarma prosedürü hakkında detaylı bilgi verilecektir. Atladığımız bazı konular olabilir. Zira her konudan bahsetmek zor olacaktır. Örneği olmayan ve kafanıza takılan hususlarda sayfamızın yorum kısmından sorularınızı iletebilirsiniz.

İşçi çıkarma prosedürü

Sigortalıların bazen yaptıkları bir fiilden, bazen işveren/işletme kararı ile bazen de sebepsiz yere işten çıkarılmaları gerekebilmektedir. Tüm bu durumlar için uygulanması gereken ortak hükümler vardır ancak her bir durum için uygulanması zaruri olan farklı durumlar da söz konusu olabilmektedir. Bu hususları alt başlıklarda ayrı ayrı değerlendirmek daha doğru olacaktır. Adım adım işten çıkış prosedürü örneği içeriğin devamında bulabileceksiniz.

1- İş sözleşmesinin haklı nedenlerle derhal feshi

4857 Sayılı İş Kanunu’nun 25/2 bendi gereği yapılacak derhal sözleşme fesih işlemlerinde;

• İhbar sürelerinin beklenmesine gerek yoktur.
• İhbar süreleri beklenmeden sözleşme feshi derhal gerçekleştirilir.
• Ancak bunun için davranışın tutanak altına alınması gerekmektedir. Tutanağın fiil gerçekleşme tarihinden itibaren en geç 6 iş günü içerisinde tutulması gerekmektedir. Aksi halde fiil geçersiz olacaktır. Tutanak örneğine işçi işyeri tutanak örneği sayfamızdan ulaşabilirsiniz.
• 4857/25-2 maddesi kapsamında yapılacak derhal sözleşme fesihlerinde işçiden savunma alınmasına gerek yoktur. Ancak olayda netlik yoksa savunma alınmasında yarar vardır.
• İş Kanunu 25’inci maddesi 2 numaralı bendinde yer alan tüm durumlara 4857/25-2 maddesi başlıklı yazımızdan ulaşabilirsiniz.

2-İşçinin işletme kararı ile geçerli bir nedenle sözleşmesinin feshedilmesi

Derhal fesih gerektiren 4857/25-2 maddesi haricinde geçerli bir gerekçeye dayanarak işten çıkarılacak olan işçiler için;

• Gerekçenin geçerli ve somut olması gerekir. İşçiye özel, eşit olmayan bir durumdan kaynaklı olmamalıdır.
• Geçerli nedenin sigortalıya bildirilmesi gerekmektedir.
• Sigortalıya çalışma süresi esas alınarak ihbar süreleri kullandırılmalıdır.
• İş arama izni verilmelidir.
• Yıllık izinleri varsa kullandırılmalıdır.
• İşten çıkışının uygun SGK işten çıkış kodu ile verilmesi gerekmektedir.
• Kıdem tazminatı için gerekli şartlar sağlanıyorsa işten çıkış tarihinden itibaren en geç 1 ay içerisinde tüm maaş ve diğer alacakları ile birlikte kıdem tazminatı da ödendikten sonra ibraname düzenlenerek işçiye imzalatılmalıdır. İbraname örneği başlıklı yazımızda ibranamenin nasıl hazırlanması gerektiğine göz atabilir, boş ibraname belgesi indirebilir ve örneğe bakarak nasıl doldurulduğuna göz atabilirsiniz.

3-Ortak hükümler ve dikkat edilmesi gerekenler

Yukarıda derhal ya da gerekçeli sözleşme fesih işlemlerinde izlemeniz gereken yol hakkında bilgi verdik. Dikkat etmeniz gereken ortak hükümler ise şunlardır;

• İşten çıkışı verilen çalışan için en geç çıkış tarihinden itibaren 10 gün içinde SGK işten çıkış bildirgesinin elektronik ortamda verilmesi gerekmektedir.
• Çıkışın SGK işten ayrılış kodları esas alınarak doğru kodla verilmesi gerekmektedir. İşten ayrılış bildirgesinde son brüt kazanç ve gün sayısı kısımlarını doğru ve eksiksiz doldurmanız gerekmektedir.
• İşten çıkan tüm çalışanlar için ibraname düzenlenmesi ve bunun işçiye imzalatılması gerekmektedir.
• Fesih bildirimini sigortalının kendisine yapamıyorsanız ikamet adresine Noter aracılığı ile göndermeniz gerekir.
• Çalışma belgesini düzenleyerek işçiye verin. İşçi talep etmiyorsa bile hazırlayıp adresine göndermekte yarar vardır.

Toplu işten çıkarma prosedürü

Toplu işten çıkarma işlemleri 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 29’uncu maddesi kapsamında belirlenmektedir. İşyerindeki toplam çalışma sayısı esas alınarak aşağıda belirtilen sayıda işçinin 1 aylık dönem içerisinde çıkartılmasına toplu işçi çıkarma adı verilmektedir. Buna göre;

• Çalışan sayısı 20-100 arasında olanlar bir aylık dönem içerisinde 10,
• Çalışan sayısı 101-300 arasında olanlar bir aylık dönem içerisinde en az %10 oranında,
• 301 ve daha fazla olanlar ise bir aylık dönem içerisinde en az 31 işçi çıkardıklarında,

Bu durum toplu işçi çıkarmaya girmektedir. Buna göre çalışan sayısına göre 1 aylık dönem içerisinde işten çıkaracağı kişi sayısı yukarıdaki limitleri aşan ve toplu çıkarma kapsamına giren işyerlerinin;

• Bu durumu varsa işçi sendikalarına ve Çalışma İşkur Müdürlüklerine bildirmeleri Kanunen zorunludur.
• Toplu işçi çıkarma işin sonlanması nedeni ile verilecekse bunun en az 30 gün önceden Çalışma İşkur Müdürlüklerine bildirilmesi gerekmektedir.
• Bildirimin ardından Sendika temsilcisi ile işveren bir toplantı gerçekleştirir. İşten çıkarma sebepleri, çıkışın önlenmesi için işverenle görüşür ve bunun hakkında tutanak hazırlanır.
• Fesih bildirimleri Çalışma ve İşkur Müdürlüklerinde bildirim tarihinden 30 gün sonra başlar. Dolayısıyla ihbar sürelerine ilişkin uygulama 30 günlük süre dolduktan sonra başlar.
• 30 günlük bildirim süresinin ardından ihbar süreleri kullandırılır ve sonrasında izlenmesi gereken prosedür ise yukarıda ortak hükümler kısmında anlatıldığı gibidir.

İşten çıkarılan işçi nereye başvurmalı?

İşten çıkarılan işçiler kıdem tazminatı ve diğer alacakları ödenmediyse;

• Öncelikle ödenmesi için noterden işverene ihtarname çekmelidir.
• İşveren bu ihtara rağmen belirtilen süre içerisinde tazminat ve diğer alacakları ödemezse Arabuluculuk bürolarına başvurulması gerekir. Arabulucu büroları tüm Adliyelerde vardır.
• Arabulucu işçinin başvurusu üzerine gerekli hazırlığı yapar. Bilgi ve belgeleri hazırlayarak işçi ve işvereni uzlaştırmaya çalışır. Arabulucu aşamasında eğer uzlaşma sağlanırsa bu tutanak altına alınır ve işverene ödemeler için süre verilir. İşveren ödemeleri yaparsa arabulucu aşamasında süreç tamamlanmış olur.
• Arabulucu aşamasında eğer işçi ve işveren uzlaşma sağlayamazsa durum tutanak altına alınır ve İş mahkemesine taşınır. Nihai kararı artık mahkeme verir.

Tazminatlı işten çıkarma için yapılması gerekenler nelerdir?

Tazminat ödenerek çıkarılacak işçinin;

• İşyerinde en az 1 yıldır çalışıyor olması gerekir.
• Eğer diğer şartları da sağlıyorsa işten çıkış kodu en geç 10 gün içinde tazminata uygun olan işten çıkış kodu ile verilir.
• İşten çıkış tarihinden itibaren en geç 30 gün içerisinde kıdem tazminatı ve diğer tüm alacakları ödenerek buna ilişkin ibraname düzenlenir.
• İbraname işçiye imzalatılır ve süreç tamamlanmış olur.

Tazminatsız işten çıkarma sebepleri nelerdir?

Tazminat için temel olarak sağlanması gereken şartlar şunlardır.

• İşçinin en az 1 yıl çalışmış olması,
• Kendi isteği ve kusuru dışında işten çıkması.

Kusur durumları zaten 4857 Sayılı Kanunun 25-2 maddesinde açıklanmıştır. Yukarıda bununla ilgili yazımızın bağlantısını verdik. İlgili yazıdan tüm maddelere göz atabilirsiniz. Kendi isteği ile ayrılma durumlarında tazminat ödenen istisnai durumlar vardır. Bunlara dikkat etmek gerekir. Örneğin;

• İşçi emeklilik nedeni ile işten çıkıyorsa,
• Evlilik nedeni ile kadın çalışan işten çıkıyorsa,
• Askerlik nedeni ile işten çıkılıyorsa,
• Sağlık nedeni ile işten çıkıyorsa.

Kendi isteği ile bile olsa tazminat ödemesinin yapılması gerekir.

25/2 işten çıkarma işsizlik maaşı ödenir mi?

4857 Sayılı Kanunun 25-2 maddesi işçinin ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırı davranışları nedeni ile işten çıkışının verildiği maddedir. İşsizlik maaşı için de işçinin kendi isteği ve kusuru dışında işsiz kalması şartı arandığından bu madde kapsamında çıkışı verilen işçiye işsizlik ödeneği ödenmemektedir.

Kibarca işten çıkarma yöntemleri

Sigortalı işçiyi işten çıkarma kimi zaman her iki taraf için de zor olabilmektedir. Bu tür durumlarda konuyu karşılıklı ve uzlaşmacı bir çerçevede konuşmak önemlidir. İşveren işçiye artık neden ihtiyacı olmadığını uygun bir dille anlatmalı ve personeli işten çıkarma prosedürü konusunda net olarak bilgilendirmeli, maddi olarak bir kaybının olmayacağını açık bir şekilde iletmelidir. Ancak bu şekilde yapılırsa sağlıklı bir çıkış süreci yürütülebileceğini düşünüyorum.

Personel işten çıkarma konuşması

Bence bunun için Chat GPT yapay zeka aracından yardım alabilirsiniz. Zira benden ve sizden daha güzel konuşma metni hazırlayacağını düşünüyorum:). Chatgpt’ye gerekli komutları verdiğinizde size istediğiniz tarzda bir konuşma metni hazırlayacaktır. İşte Chatgpt’ye hazırlatmış olduğum örnek bir işten çıkarma konuşması:

“Ben bir işverenim. Mehmet yanımda 01.01.2012 tarihinden beri çalışıyor. İşten ayrılacak. Onun için bir veda konuşması hazırlar mısın” diye komut verdim. Bana hazırladığı konuşma şu;

“Sayın İş Arkadaşlarım,

Bugün burada, aramızdan ayrılacak olan Mehmet’i onurlandırmak ve ona teşekkür etmek için toplandık. Mehmet, 01.01.2012 tarihinden beri bu şirkette çalışıyor ve bu süre zarfında büyük bir değer katmıştır.

Mehmet, işimizin bir parçası olarak uzun yıllar boyunca burada çalıştı ve emin olun ki, onun ayrılması burada büyük bir boşluk bırakacaktır. Mehmet, sadece işte değil, aynı zamanda çalışma arkadaşlarına karşı dostane yaklaşımıyla da tanınır. Her zaman işbirliği yapmaya hazır, sabırlı ve yardımsever bir arkadaştır.

İşyerimizdeki zamanı boyunca Mehmet, sadece kendisini değil, aynı zamanda şirketimizi daha iyi bir yere getirme yolundaki çabalarıyla da bilinir. Onun bilgi birikimi, sadakati ve özverisi, birçok projenin başarılı bir şekilde tamamlanmasına katkı sağlamıştır.

Mehmet’in ayrılmasının ardından, onun gibi bir çalışanın yerini doldurmanın kolay olmayacağını biliyoruz. Ancak bu ayrılık, yeni fırsatlar ve başlangıçlar için bir kapı açma şansıdır. Mehmet, yeni başlangıçları hak eden bir kişi ve bu yeni yolculuğunda başarılarının devam edeceğine inanıyoruz.

Mehmet’e, burada geçirdiği zaman boyunca gösterdiği katkılar için teşekkür ediyoruz. Kendisine sağlık, mutluluk ve başarılarla dolu bir gelecek diliyoruz. Mehmet’i unutmayacağımızı ve onu her zaman iş yerimizde bir arkadaş olarak görmeye devam edeceğimizi bilmelidir.

Mehmet, bu veda konuşmasının ardından, sana sıcak bir alkış ve en iyi dileklerimizi iletiyoruz. Umarım bu yeni başlangıç sana bolca mutluluk ve başarı getirir.

Teşekkür ederim.”

Bence çok güzel oldu, sizce:)? Uygun komut verdiğinizde gerçekten çok iyi işler çıkarabildiğini söyleyebilirim.

Sözlü olarak işten çıkarılan işçi ne yapmalı

Kanunen işverenin işçiye çıkışını yazılı olarak bildirmesi gerekir. Çünkü size işe gelme diyerek sonrasında devamsızlık nedeniyle tutanak tutarak ve bunu da gerekçe göstererek tazminatsız ve derhal çıkış verebilir. Bu tür durumlarda Çalışma Bölge Müdürlükleri’ne bir dilekçe ile başvurabilir ya da Noter aracılığı ile işverene bir ihtarname gönderebilirsiniz. Durduk yere işten çıkarılma söz konusu ise ayrıca arabulucu ya da mahkeme süreci ile maddi haklarınızı da talep edebilirsiniz.