İş Sözleşmesi Olmayan İşçinin Hakları, Sözleşmesiz İşçi Çalıştırmak

İş sözleşmesi olmayan işçinin hakları son zamanların tartışılan konuları arasında yer almaktadır. Bildiğiniz üzere özel sektörde sigortalı olarak çalışanların hakları 4857 Sayılı İş Kanunu kapsamında düzenlenmiştir. Kanunla genel hükümler düzenlenmiştir. İşveren ve işçi dilerse Kanuna aykırı olmaması kaydı ile aralarında bir belge imzalayabilir ve işin şartları, çalışma süresi, şekli gibi konularda özel düzenleme yapabilir. İşte işçi ve işveren arasında özel olarak düzenlenen bu belge iş sözleşmesi olarak tanımlanır.

Kimlerin iş sözleşmesi yapma zorunluluğu yoktur ?

4857 Sayılı İş Kanunu gereği belirsiz süreli iş sözleşmelerinin yazılı yapılması zorunlu değildir. Ancak;

• Her ne kadar sözleşme imzalanması zorunlu olmasa da işverenin işçiye işe başlama tarihinden itibaren en geç 2 ay içerisinde özel ve genel şartları, temel ücreti, çalışma süresi, fesih halinde uyulacak koşullar gibi bilgileri içeren bir belge vermesi zorunludur.
• Belirli süreli iş sözleşmelerinin yazılı olarak yapılması zorunludur.
• Takım halinde çalışma durumlarında takım sözleşmesinin yazılı olması zorunludur.
• Çağrı üzerine çalışmalar ve part time çalışmalarda sözleşmenin yazılı olması zorunludur.

Belirsiz süreli iş sözleşmesi yazılı olmak zorunda mı ?

Süresi belli olmayan belirsiz süreli iş sözleşmelerinin 4857 Sayılı Kanuna göre yazılı olarak yapılması zorunlu değildir. Ancak her ne kadar zorunlu olmasa da ve işverenle işçi arasında sözleşme imzalanmayacaksa da 2 ay içinde işveren tarafından çalışma koşulları, ücret, ücret ödeme dönemi gibi bilgileri içeren bir belgenin işçiye verilmesi gerekmektedir.

İş sözleşmesi imzalanmazsa ne olur ?

Kurumsal işletmeler dışında genellikle işçi ve işveren arasında bir sözleşme imzalanmaz ve genellikle çalışma şartları sözlü olarak iletilir. Sözleşmesiz işçi çalıştırmak durumunda ise 4857 Sayılı İş Kanunu hükümleri geçerli olur. Yani iş sözleşmesinin imzalanmamış olması işçinin haklarını elinden almaz, tam tersi 4857 Sayılı İş Kanunu hükümleri geçerli olacağından işçi daha avantajlı olur.

Bildiğiniz üzere Kanunen her iş sözleşmesinin yazılı olması zorunlu değildir. Ancak süresi 1 yıldan fazla olan çalışmalar, çağrı üzerine çalışmalar ve takım sözleşmesi imzalanarak çalışmalarda iş sözleşmesinin yazılı yapılması zorunludur. Sözleşmeler ile işin özel şartları belirlenir. İşveren ile işçi arasındaki olası anlaşmazlıklar durumunda bu sözleşmeler esas alınır. İş sözleşmesindeki hükümlerin tabi olan Kanuna aykırı olmaması gerekir.

Sözleşmesiz işçi hakları nelerdir ?

İşveren ile işçi arasında bir iş sözleşmesi imzalanmamış olması işçinin haklarını elinden almaz. Sözleşmesiz de olsa işçi hakkında 4857 Sayılı İş Kanunu tüm hükümleri uygulanır. Bu durumda 4857 Sayılı İş Kanunu’na göre;

• İşçi haftalık 45 saatten fazla çalıştırılamaz.
• Günde en fazla 11 saat çalıştırılabilir.
• Fazla mesai için onay alınması gerekir ve fazla mesai yaptırılacaksa karşılığında izin ya da fazla mesai ücretinin ödenmesi gerekir.
• Ara dinlenme hakkının verilmesi gerekir.
• Yıllık izin, mazeret izni, doğum ve analık izni, ölüm izni gibi izinlerin 4857 Sayılı İş Kanunu kapsamında verilmesi gerekir.
• İşten ayrılacak çalışana yeni iş arama izni, ihbar tazminatı ve şartlar sağlanıyorsa kıdem tazminatı ödemelerinin yapılması gerekiyor.

Tabi 4857 Sayılı İş Kanunu oldukça kapsamlıdır ve işçilerin birçok hakkı vardır. Sözleşme imzalanmamış olsa da işçi bu haklara sahiptir ve işverenler bu hakları sağlamak zorundadır. Yukarıda maddeler halinde sadece bir kısmını ve önemli olanları derledik.

Sözleşmesiz çalışan işçinin işten ayrılması

İş sözleşmesi olmayan işçinin işten ayrılması durumunda;

• Eğer şartlar sağlanıyorsa kıdem tazminatı ve ihbar tazminatının ödenmesi gerekir. Tazminat alıp alamayacağınızı öğrenmek için kıdem tazminatı şartları sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.
• Eğer işçi iş arama izni talep ederse çalışma süresi esas alınarak iş arama izni verilmesi gerekir.
• Kullanılmayan yıllık izin varsa bu izinler kullandırıldıktan sonra çıkış verilmesi ya da bu izin sürelerine ait ücretlerinin de ödenmesi gerekir.
• Kısacası Kanundan doğan tüm haklarının ödenmesi gerekir.

Belirsiz süreli iş sözleşmesi tazminat hakkı

Süresi belli olmayan sözleşmeye istinaden çalışan işçinin işten ayrılması durumunda tazminat alabilmesi için;

• İşyerinde en az 1 yıldır çalışıyor olması,
• Kendi isteği ve kusuru dışında işten çıkması gerekmektedir.
• Kendi isteği ile işten çıkacaklar için belirsiz süreli iş sözleşmesi istifa halinde tazminat alınabilen istisnai durumlar da vardır. Bunlara kendi isteği ile işten ayrılan tazminat alabilir mi sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.

Sözleşmesiz kapıcı çalıştırma

Konut kapıcıları ve diğer apartman görevlileri de iş Kanunu hükümlerine tabidir. Apartman yönetimi ve kapıcı arasında sözleşme imzalanmamış olması kapıcının kanundan doğan hakları için engel değildir. Yukarıda da belirttiğimiz gibi sözleşme yoksa 4857 Sayılı İş Kanunu genel hükümleri geçerlidir.

Sözleşmesiz işçi çalıştırmanın cezası

Sözleşmesiz çalışmak ya da çalıştırmak suç değildir ve bunun karşılığında işveren ya da çalışan hakkında cezai işlem uygulanmaz.

İş sözleşmesi yoksa ihbar süresi olur mu?

Bildiğiniz üzere ihbar tazminatı sadece deneme süresi içerisinde geçerli değildir. Deneme süresi sona erdikten sonra işten çıkacak ya da çıkarılacak çalışanlar için iş sözleşmesi olmasa bile ihbar tazminatı hükümlerinin uygulanması gerekiyor.